ÜİB PROJE: İNSANSIZ HAVA ARAÇLARI (İHA-DRON) VE SAVUNMA SANAYİİ (SS) BİLGİ NOTU -ÜİB/İHA/2025-02

Kıtalararası güç paylaşımı ve bölgesel ihtilaflar ile oluşan gerginlikler kısmi çatışma ve bölgesel savaşları artırmaktadır. Bu oluşumlarda muhatap ülkelerin lokal savunma ve saldırı unsurları arasında İnsansız Hava Araçlarının (İHA – Dron) mobilitesi ve ulaşım kolaylığı ile kullanımı artmıştır. Hata İHA-SİHA kabiliyetli ülkelerin bölgesel operasyonlarda üstünlüklerinde belirleyici bir rol oynamaya başlamıştır.

İHA-SİHA sistemleri, kullanımı, bileşenleri, aşağıda başlıklarda özet olarak belirtllmiştir.

İHA’lar robot uçak, pilotsuz uçak, uzaktan pilotlu uçak, drone veya UAV/UAS (Unmanned Aerial Vehicle/Systems) olarak isimlendirilebilmektedir.

İHA; kendini kullanan insanı taşımayan, kaldırma kuvveti oluşturmak için aerodinamik kuvvetleri kullanan, otonom, kendi başına uçabilen veya uzaktan kumanda edilebilen, sarf edilebilir veya yeniden kullanılabilir ve öldürücü veya öldürücü olmayan faydalı yük taşıyabilen motorlu hava aracıdır.

İHA’lar ilk olarak 18’inci yüzyılın sonlarında karşımıza çıkmıştır. Amerikan İç Savaşı’nda keşif yapmak, uzaktan kontrol edilebilen ve üzerinde saatli bomba bulunan balonlar ile Avusturyalılar tarafından saldırı maksatlı kullanılmıştır. Günümüze gelinceye kadar bölgesel savaş ve operasyonlarda değişik maksatlı olarak SİHA’lar kullanılmaktadır.

İHA’lar barış maksatlı olarak da değişik sektör ve alanlarda kullanılmaktadır. Bunlar, haritalama, kadastro, tarım, denizcilik, fotoğrafçılık, meteoroloji, sanayii,

İHA’nın Bileşenleri:

Yakıt, İletişim sistemleri, Navigasyon, Sensörler, Kameralar, İtici güç ünitesi, Aviyonik Cihazlar, İHAS İnsansız Hava Aracı Sistemi,

İHA Parçaları:

Gövde,

Üst Koruma,

Sağ / Sol Motor,

Devre Kar􀆨,

Sağ/ Sol Kanat,

Sağ / Sol Pervane,

İniş takımı,

Sensörler,

Anten,

SİHA Mekanizmaları,

İHA’yı Oluşturan Temel Bileşenler:

Bilgisayar, Tablet, Akıllı telefon, Kamera, GPS, Denetleyici, Anten, Nem sensörü, İvme ölçer, Açı ölçer, Manye􀆟k alan sensörü, Telemetri modülü, RF alıcı, Barometrik basınç sensörü, Ultrasonik sensör, Stereo kamera, Kızılötesi engel algılama sensörü, Voltaj sensörü, Akım sensörü, Sıcaklık sensörü,

İHA Unsurları:

Sabit Kanatlı

Döner Kanatlı

Otonom

Uzaktan Komuta Edilen

Öldürücü Olmayan

Öldürücü

İHAS İnsansız Hava Aracı Sistemi

Faydalı Yük Taşıma

Kontrol Unsuru

Yer Kontrol İstasyonu (YKİ),

Muhabere Sistemleri

Destek Unsurları; İntikal, Konuşlanma, Bakım, Muhabere, Uçuş Destek,

Keşif ve Gözetleme,

Taarruzi Görev,

Hedef Benzetimi,

Mayın ve EYP Tespiti,

Kızılötesi kameralar,

Canlı aktarım,

Termal radar ve aktarıcılar,

Mühimmatlar,

Yüksek irtifa,

Kirli Görevler (KBRN Kimyasal Biyolojik Radyoaktif Nükleer)

Tehlikeli Görevler

Hatlar: İç hatlar, Dış hatlar, Sınırlar,

Aerodinamik Açılar,

Hedef Takibi,

Uçuş Etmenleri:

Havaalanı, Pist, Rüzgar, Yön, Görev, Hava Sahası, Uçuş Planı, Yükseklik, Uçuş Zamanı, Rota, Güzergahlar, Bildirimler, Amaç, Kapsam, Kurallar, Uçuş Tipi, Kule, Kontrolör, Operatör Pilot,

İHA Kalkış Sistemleri:

Havaalanı, Kalkış Platformu, Fırlatma düzeneği, Konsol, OPCOM,

Uçuş Haritalandırma Yaklaşımları,

Genel algoritma, Parçacık sürü optimizasyon algoritması, Yapay arı kolonisi optimizasyon algoritması, Karınca kolonisi optimizasyon algoritması, Balina optimizasyon algoritması, Gri kurt optimizasyon algoritması, Greedy algoritması, Dijkstra algoritması, A* algoritması,

İHA Çeşitleri:

İHA’lar menzil, ağırlık, hız ve uçuş irtifası tabanlı olarak sınıfları:

Genel İHA Kategorileri:

Mikro, Mini, Küçük, Taktiksel, Operatif (MALE), Stratejik (HALE),

İHA Uluslararası Sınıflandırması:

Nano, Mikro, Mini, Yakın menzil, Kısa menzil, Orta Menzil, Orta menzil havada kalış, Alçak irtifa derin sızma, Alçık irtifa uzun süre havada kalış, Orta irtifa uzun süre havada kalış, Stratejik: Yüksek irtifa uzun süre havada kalış, Özel amaçlı; İnsansız muharebe aracı, Öldürücü, Dekoy, Stratosferik, Stratosferik ötesi, Uzay,

NATO İHA Sınıfları:

1.Sınıf 150kg (Mikro, Mini, Küçük), 2.Sınıf 150-600kg (Taktik), 3.Sınıf 600kg üstü (Male, Hale, Savaş),

ABD ve Avrupa ayrı sınıflandırmaları bulunur.

SİHA Kullanım Alanları:

Özel Görevler,

Elektronik Harp,

Hedef Benzetimi,

Taarruz,

Keşif ve Gözetleme Desteği,

Kirletici Görevler,

Tehlikeli Görevler,

Uzun Süreli Görevler,

SİHA Mekanizmaları:

Roket atıcı,

Mermi atıcı namlular,

SİHA Mühimmatları:

Roket, Mermi,

İHA-SİHA Görevleri (HALE):

Hedef işaretleme faaliyetleri,

İstihbarat,

Gözlem ve keşif faaliyetleri,

Zorlu alanlarda ileri düzey gözetleme faaliyetleri,

Hava savunma faaliyetleri,

Sınır kontrolleri,

Askeri malzeme ikmali,

Hava saldırılarınım bomba ve füze ile yapılması,

Özel operasyonlar,

Sahte hedef oluşturma faaliyetleri,

Görevler-2 (MALE):

Haritalama,

Endüstriyel faaliyetler,

İnşaat sektörü,

Madencilik,

Tarım sektörü,

Arkeoloji,

Doğa uygulamaları,

Güvenlik & Askeri uygulamalar,

Lojistik, Adli işlemler,

Ticari faaliyetler,

Karşı İHA Sistemleri:

Radar Özelliği,

Radyo Frekans Tespiti,

Kızılötesi,

Akustik Algılama,

Radyo Frekans Karıştırma,

GNSS Navigasyon uydu sinyallerini bozma,

Spoofing Taklit sinyal, yanıltma,

Köreltme Güçlü ışınlar ile görmenin engellenmesi,

HPM Mikrodalga yayımı ile etkisiz hale getirme,

Çarşıpan İHA, Başka bir İHA ile çarpmak,

İHA’lara Yönelik Saldırılar: (Aktif, Pasif)

Mühimmatlı,

Ateşli,

Elektronik,

Siber,

Aldatıcı Sistemler,

Ortadaki adam, Solucan deliği, Kara delik, Yönlendirme, Kesme DoS (Hizmet Reddi Saldırıcı), SYN Saldırısı, Kaba kuvvet saldırısı, Doğum günü saldırısı, Gizli dinleme, Değiştirme, Radyo frekansı karıştırma, GPS karıştırma, Aldatma, Lazer, Ağ, Silah, Çoklu müdahale sistemi,

İHA İlgili Kurum Kuruluşlar

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM)

Hava Trafik Merkezi (ATC: Air Traffic Center),

Hava Trafik Kontrolörü (ATC: Air Traffic Control)

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO)

İlgili Temel Mevzuat:

2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu (19.10.1983),

5431 Sayılı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü ile Bazı Düzenlemeler Hakkındaki Kanun.

4749 Sayılı Şikago’da 7 Aralık 1944 tarihinde akit ve imza edilmiş olan Milletlerarası Sivil Havacılık Anlaşması ile Sivil Havacılık Geçici Sözleşmesi ve bunların eklerinin onanması hakkında Kanun.

Şikago Sözleşmesi ve Eklerinin Uygulanması Talimatı (SHT-ICAO) (07.12.1944),

İHA Sistemlerin Ayrılmış Hava Sahalarındaki Operasyonlarının Usul ve Esaslarına İlişkin Talimat (SHT-İHA)

Hava Trafik Yönetmelikleri (SHY-65.01, 65.02, ATSEP, GÖZETİM, ATM)

İHA Avantajları:

Pratiklik,

Ekonomiklik,

Tasarruf,

Aldatma,

Can Güvenliği,

Satın alma maliyet düşüklüğü,

Eğitim Maliyetleri

Yakıt,

Üretim,

Düşük İzler,

Esneklik,

Anında İletim,

Değerlendirme ve Analiz,

İHA’ların Dezavantajları:

Hava koşullarından etkilenme,

Savunmasızlık,

Kaza kırım oran yüksekliği,

Düşük hız hareketi

Mühimmat az tesiri,

Reaksiyon kabiliyeti sınırlı,

Bağlan􀆨 sorunları,

İHA Terimleri:

FLIR Termal Kızılötesi

GPS Küresel Konumlama Sistemi

INS Ataletsel (Inertial) Navigasyon Sistemi,

MAM Akıllı Mikro Mühimmat,

İHA İnsansız Hava Aracı,

SİHA Silahlı Hava Aracı,

NIR Yakın Kızılötesi,

SAR Sentetik Aralıklı Radar,

UAV/UAS Unmannned Aerial Vechicle/Systems İnsansız Hava Aracı, Drone,

VANET Araçlar Arası İletişim

WLAN Kablosuz Ağ,

WSN Kablosuz Sensör Ağı,

HALE Yüksek irtifada ve menzili uzun olan,

MALE Orta irtifada ve menzili uzun olan,

MİUS Muharip insansız uçak sistemi,

3D Sıkıcı, Kirli, Tehlikeli (Dull, Dirty, Dangerous),

İHA Simgeleri:

A: Kesit alanı,

a Ses hızı (Hal denklemleri)

C Kanat için Mutlak Hız,

C Kanat kiriş uzunluğu,

E Toplam enerji,

F Yakıt – Hava oranı,

g Yerçekimi

I Rotalpi

J Yayılma,

L Uzunluk,

m Kütle

n Kanat sayısı,

P Basınç,

r Yarıçap,

S Menzil,

s Kanatlar arası mesafe,

t Süre, zaman,

V Kanat için Göreceli Hız

v Hacim,

Z Radyal kompresör kanat sayısı,

Havacılık Terimleri:

Uçuş Planlarından Sorumlu Birim (EUROCONTROL)

Ağ Yöneticisi Harekatlar Merkezi (NMOC Network Manager Operations Center),

Entegre Uçuş Planı İşletme Sistemi (IFPS Integrated Initial Flight Plan Processing Systme),

Merkezi Hava Sahası ve Kapasite Veri Bankası (CACD Central Airspace and Capacity Database),

Hava Seyrüsefer Hizmet Sağlayıcısı (ANSP Air Navigation Service Provider),

Havacılık Bilgi Yayını (AIP Aviation Information Public)

Serbest Rotalı Hava Sahası (FRA Free Route Airspace),

Navaid Seyrüsefer esnasında uçuşa yardımcı olmak için elektronik aygıt ve sistemler,

Münferit Uçuş Planları (FPL Filed Flight Plans),

Aletli Uçuş Kuralları (IFR Instrument Flight Rules),

Sürekli Uçup Planı (RPL Repetitive Flight Plan),

Görerek Uçuş Kuralları (VFR Visual Flight Rules),

Kalkış (DEP Departure),

Varış (ARR Arrival),

Bildirilmiş Uçuş Planı (FPL Filed Flight Plan),

Uçuş Bilgi Bölgesi (FIR Flight Information Region),

Havacılık Sabit Telekomünikasyon Ağı (AFTN Aeronautical Fixed Telecommunication Network),

Güvenlik Danışma Ofisi (SAO Security Advisory Office)

Kalkış havaalanı ve Tahmini kalkış zamanı (EOBT Estimatied Off Block Time),

Uçuş Tarihi (DOF Day Of Flight),

Hava Trafik Servisi (ATS Air Traffic Service),

Havacılık Kodları:

A: Havayolu tanıtma kodu,

B. Havayolu sıra no.

C: Havayolu kavşak noktası adı,

E: Havayolu yön bilgisi,

Havacılık Yaklaşım Metotlar:

Haversine teoremi, Manhaten, Bearing, Minkowski Uzaklığı, Öklid Uzaklığı, Chebyschev Uzaklığı, Dilca Uzaklığı, Pisagor Teoremi